Proučavanje položaja radnika u industrijskoj proizvodnji u Srbiji verovatno su ostavljena samo za akademske istraživače, a njihovi nalazi retko kada budu publikovani.

Ipak, nedavno je organizovano istraživanje motivisano ispitivanjem socijalnog položaja radnika.

Svetski brendovi, domaći prekarijat

Istraživanje je realizovala Clean Clothes Campaign (CCC) u saradnji sa fondacijom Roza Luksemburg, a u Srbiji su ga sproveli Bojana Tamindžija i Stefan Aleksić iz Mašine i Betina Muziolek. Oni su tokom leta 2017. oblišli tri fabrike koje se nalaze na teritoriji Srbije, koje proizvode za poznate svetske brendove, gde su razgovarali sa radnicima o uslovima njihovog rada i života.

CCC je osnovana 1989. godine i predstavlja nadnacionalnu organizaciju koja okuplja sindikate i neprofitne organizacije koje rade na istraživanju i poboljšanju položaja radnika u tekstilnoj industriji i industriji sportske opreme.

Istraživanje je došlo do rezultata da se plate u tekstilnoj industriji u Srbiji nalaze na nivou daleko ispod onoga što se definiše kao „plata za dostojanstven život“ i obično cirkulišu oko minimalca mada je u određenim slučajevima zabeleženo i da idu i ispod tog nivoa.

Prosečna plata 200 evra

Naime, najčešće isplaćivana zarada u istraživanim fabrikama se kreće oko 25 do 28 hiljada dinara. Najporazniji rezultati se dobijaju uporedite li datu cifru sa realnim troškovima života jedne porodice. Plata za dostojanstven život – mera koju CCC uzima kao temeljni mehanizam izračunavanja troškova života daleko premašuje minimalnu i najčešće isplaćenu platu. Prema nalazima istraživača plata za dostojanstven život bi iznosila 78.000 dinara.

Globalni lanac proizvodnje i lokalne subvencije

Atomizovana ali u isto vreme integrisana kompleksna globalna proizvodna mreža velikih kompanija i njena unutrašnja hijerarhija rezultuje koncentracijom kapitala na samom vrhu – u centralama brendova. Tek mali procenat, oko 1% kapitala koji se nalazi u opticaju, završava u rukama neposrednih proizvođača.

Hijerarhija u samim kompanijama je rezultovala i radikalnim krunjenjem uslova rada (i nadnica) kako se krećete niže ka konkretnim proizvođačima. Tako se apsolutno najgori uslovi mogu naći kod kooperantskih firmi u kojima se daju naći i oni primeri za koje smo mislili da postoje samo u Jugoistočnoj Aziji. Rad kod kuće, svakodnevni prekovremeni rad i rad subotom, rad plaćen daleko ispod minimalca (konkretno, istraživanje beleži plate od samo 19.000 dinara), radno vreme koje ide čak i do 16 sati dnevno, zabrane korišćenja toaleta, pozivi tokom bolovanja…

Pogledajte sve podatke iz istraživanja u okviru projekta Clean Clothes – Srbija.

Izvor Mašina