Izložba “Vizuelni rečnik studentskog grada” nastala je kao finalni segment dvomesečne radionice, koja se u dinamici od jednog susreta nedeljno odvijala u Domu kulture Studentski grad, u periodu od oktobra do novembra 2021. godine. Čini je kustoski osmišljen prostorni prikaz osamnaest vizualizovanih pojmova. Formiranju tih pojmova prethodilo je neposredno upoznavanje sa Studentskim gradom kao stambenim kompleksom, ali i Domom kulture Studentski grad kao institucijom kulture.

“Vizuelni rečnik Studentskog grada” je drugo izdanje radionice “Izložbotvornica” koju su vodili: Šejma Fere, Stevan Vuković i Tijana Savatić. “Izložbotvornica” kao polaznu tačku ima lična iskustva i stavove učesnika, koji kroz proces terenskog i istorijskog istraživanja, i u stalnom međusobnom dijalogu, prepoznaju i preuzimaju ili sami grade elemente izložbe kao finalnog proizvoda.

Ovo specifično izdanje radionice vezano je za kolaž kao tehniku i Studentski grad kao lokaciju koja se tematizuje radovima učesnika, a ujedno i lokaciju na kojoj se izložba realizuje. Kolaž kao umetničku tehniku odlikuje oblikovni  proces u kome se prisvajaju vizuelni i tekstualni fragmenti, i to iz sasvim heterogenih izvora, nakon čega se međusobno jukstaponiraju, da bi se postavili u nove celine, koje ne teže totalitetu, već izražavaju po jedan partikularan stav, ideju, misao ili emociju.

U toj tehnici su polaznici radionice realizovali svoje radove za koje su materijal nalazili u ličnim iskustvima života u Studentskom gradu, utiscima nastalim tokom povremenih poseta pre ili tokom radionice, istorijskoj građi o tom lokalitetu, usmenim i pisanim predanjima, od kojih su neka zadobila i forme književnih dela, raznim medijskim slikama koje prate život i rad na toj lokaciji i predavanjima i razgovorima, koji su se tokom radionice odvijali. Struktura prezentacije tih radova je određena kao “Vizuelni rečnik Studentskog grada”. U okvir rečnika je uveden niz vizualizovanih pojmova, koji su predstavljeni u štampanoj publikaciji i u galerijskoj postavci.

Lidija Manojlović: Heterotopija

Heterotopija predstavlja koncept koji je izučavao francuski filozof Mišel Fuko (Michel Foucault) kako bi opisao kulturalne, institucionalne i diskurzivne prostore divergentnih karakteristika. Heterotopija inicijalno čini prostornu aproksimaciju utopiji koja je u osnovi imaginarna. Mesto, odnosno događaj, najčešće je preveden u arhitektonski kontekst, koji istovremeno može biti deo fizičkog i kognitivnog procesa.

U kontekstu Studentskog grada, heterotopija predstavlja težnju studenata za izmeštanjem iz postojećih okvira radi kreiranja „drugog“ mesta koje najpre čini duhovni izlaz u odnosu na nametnutu realnost. Kao odgovor na postavljene granice, javljaju se “međuprostori” – mesta izražene ambijentalnosti i potencijala u pogledu upotrebne vrednosti, što čini osnov intelektualnog razvoja i kreativnosti individue.

Život u Studentskom gradu

Olga Srejić u svoja dva pojma tematizovala je međusobnu upućenost stanovnika Studentskog grada. U pojmu Fasade ona je pokazala kako je već arhitektonskim rešenjem naspramno postavljenih stambenih blokova pogled kroz prozor studentskih soba usmeren ka sobama drugog bloka. Međusobna upućenost stanovnika ogleda se i u načinima na koju oni zajedno iznalaze improvizovana i inovativna rešenja u adaptaciji prostora, koja bi pomogla poboljšanju komfora i svakodnevnog ritma njihovog saživota, što je predstavljeno preuzetim pojmom Jugaad.

Ovaj izraz potiče iz hindu jezika i označava pristup rešavanja specifičnog problema na često nekonvencionalan, frugalan i fleksibilan način. Aleksandra Vujić kao nekadašnja stanovnica Studentskog grada, svoja iskustva života u njemu izrazila je kroz pojmove Useljenje i Od doma dom, u kojima se bavi prirodom procesa usled kog dodeljena studentska soba od životnog prostora postepeno počinje da se doživljava kao novi dom između dve domske raspodele.

Irena Pavlović u radovima Kabl i Saradnja akcenat stavlja na solidarnost između žitelja Studetskog grada, koju prepoznaje kao karakter zajednice. Za nju se ona ogleda kroz pomoć i saradljivost, često nerzadvojive od prijateljstva i zajedničke zabave, što prikazuje u vidu povezujuće niti koja prožima njene radove.

Vladimir Opsenica je svoje pojmove (ne)most 68’ i Studentske školice zasnovao na poređenju istorijskih okolnosti i događanja koja su nicala i odvijala se na prostoru Studentskog grada, poput početka studentskih protesta 1968. godine, sa njihovim potencijalnimi paralelizmima i konotacijama u današnjem vremenu.

Danilo Karapandža je svoj 0 Žeton, postavio kao univerzalni prototip žetona Studentskog grada, čijem stalnom prisustvu i kruženjem iz ruke u ruku stanara, može makar u šali i imaginaciji biti pripisano ritualno svojstvo predmeta. Dimenzionisanje, drugi Danilov pojam tiče se saživota u Studentskom gradu, u pogledu prilagođavanja na životne uslove, koji se podjednako odnose na  usvajanje određenog načina života, ali i sticanja navika vremena i prostora.

Kulturno nasleđe studentskog života

Zoran Ilić se pojmom Studentski grad nekad i sad, pozivao na kako vremensko tako i društveno nasleđe koje je ugrađeno u različita svojstva i funkcionalnost ovog prostora. Svojim drugim pojmom Dom kulture Studentski grad on nastoji da kroz presek delatnosti ove ustanove prikaže uvid u njenu namenu i ulogu u studentskom kompleksu.

Lidija Manojlović pojmom Arhiv(iranje) poziva na prepoznavanje Doma kulture Studentski grad kao svedočanstva kulturnog i istorijskog nasleđa i ujedno sinteze prošlosti i sadašnjosti. Heterotopija kao drugi Lidijin pojam počiva na konceptu Mišela Fukoa, koji ona tumači kao prostornu aproksimaciju utopije, što se u kontekstu Studentskog grada dovodi u vezu sa težnjom studenata da odgovore na postavljene granice anticipacijom imaginativnih “međuprostora” težnje i projekcije ka predstojećem.

Petar Ruvidić svoje radove Kapela, U gradu jabuka i Pronaći Dženi, gradi na osnovama pojedinih istrgnutih tekstualnih fragmenta iz dostupne arhivske građe o Studentskom gradu, razvijajući na osnovu njih svoje viđenje fenomena vezanih za život na ovom mestu. Olga Gajanić opredelila se da za svoj pojam odabere još jedno od svakodnevnih, prostornih, ali praktičnih obeležja života u Studentskom gradu. Pojam Čitaonica, ona je izabrala da okarakteriše kao “misaonu zonu kolektivne svesti”, ali i kao uporište studenata čije se prebivanje u domskom kompleksu zasniva na vremenu tišine i posvećenosti u čitaonici Studenjaka, naročito uoči ispitnih rokova.

Izložba je otvorena do 23. januara 2022. godine u Domu kulture Studentski grad.

Izvor: Radionica Izložbotvornica

Foto: Promo