Udruženje likovnih umetnika Srbije (ULUS) pozvalo je u julu umetnike i umetnice da učestvuju na izložbi “Antinomije autonomije” kojoj je u fokusu status samostalnih umetnika. Dela su sada izložena od 16. septembra do 14. oktobra 2021. u Umetničkom paviljonu “Cvijeta Zuzorić”. U izvođenju izložbe učestvuje većina selektovanih umetnika kroz zajedničke aktivnosti u izložbenom prostoru (shodno pandemijskim merama). Izložbu koncipira i organizuje Umetnički savet ULUS-a u saradnji sa Vladanom Jeremićem, umetnikom i kulturologom iz Beograda i članovima i članicama Radne grupe “Samostalci”.

U fokusu izložbe je problematika autonomije u različitim kontekstima i, uopšte, status samostalnih umetnika i njihove borbe, pokušava da ponudi mnoštvo odgovora na pitanje koja i kakva je autonomija umetničke oblasti moguća. Na koji način tekuće protivurečnosti umetničkog i drugih polja rada utiču na isčezavanje različitih autonomija? Kakva je autonomija potrebna i da li je uopšte ostvariva u sveopštoj prekarnosti i fragmentaciji društva usled pandemijske i ekološke krize? Izloženi radovi se mogu čitati prema problemskim pitanjima i kontekstima koje obrađuju.

Cenzura i trauma umetnosti, autorsko pravo, ekosistemi i brisanje umetnosti

„Prvi segment izložbe čine radovi koji se eksplicitno bave lokalnim kontekstom cenzure i korišćenja umetničke autonomije kako bi govorili o traumatičnim mestima srpskog društva. U okviru ovoga segmenta nalaze se radovi čiji su autori i autorke: Bojan Radojčić, Dejan Atanacković, Dragana Nikoletić, Goran Delić, Jovan Jakšić, Milan Ćuk, Radivoje Marković, Veljko Zejak, Saša Stojanović, Udruženi glasovi protiv otimačine, Vladimir Komarica, Vladimir Miladinović i Živko Grozdanić Gera.

Drugi segment izložbe čine radovi koji se bave fundamentalnim pitanjem autonomije umetničke forme, pitanjima autorskih prava i autorstva, ali i kritičkim preispitivanjem funkcije institucije umetnosti, muzeja, na primer. U ovom segmentu izložbe mogu se videti istorijski primeri analitičke i konceptualne umetnosti i preinačenja dominantnog evropskog narativa istorije umetnosti, kao i primeri drugih neoavangardnih radikalnih praksi koje dovode u pitanje samu umetničku formu i njenu povest. U okviru ovoga segmenta nalaze se radovi čiji su autori i autorke: Boris Demur, Jusuf Hadžifejzović, Nova Evropa/NEP, Jelena Bokić, Predrag Miladinović, OPA, Chto Delat i Zoran Tairović.

Treći segment je možda i najilustrativniji jer problematizuje status umetnika i borbu oko njega, pronalaženje nove uloge umetnica i umetnika u ekološkim i društvenim borbama, brisanje autonomije ili njenu rekreaciju kroz liberalni imperativ slobode. U ovom segmentu izlažu: Aleksandar Jestrović Jamesdin, Andrej Bunuševac, Anita Bunčić, Dragan Stojmenović, Federico Geller, Jelena Aranđelović, Jovan Jović, Klaudija Šarić-Marić i Jana Stojaković, Maja Beganović, Marko Golub, Miloš Tomić, Nena Skoko Snežana, Nenad Bogdanović, Oliver Ressler.

Četvrti segment izložbe tematizuje pitanje novog jezika koji funkcioniše izvan već spomenutog procepa između participativnog i digitalnog, u kojem su obe tendencije opterećene standardizacijom. U tom smislu, radovi pokušavaju da prevaziđu autonomiju umetničke oblasti koristeći, doduše, sva istorijski poznata sredstva, kako bi izgradila sopstveni jezik, ili se pak, nasuprot tome, potpuno utapaju u standardne okvire i prakse. U okviru četvrtog segmenta izlažu: Babi Badalov, Aleksandra Mirimanov, Aleksandra Vasović, Milica Živadinović, Mirjana Petrović, Sanja Ždrnja i Snežana Vujović-Nikolić.“ (iz teksta o izložbi, Vladan Jeremić)

Koncepcija izložbe Vladan Jeremić i ULUS

Na izložbi je ukupno predstavljeno 44 umetnika i umetničkih grupa, od kojih je 24 selektovano po konkursu dok su ostali selektovani po pozivu kustosa.

Za koncepciju i organizaciju izložbe odgovorni su Vladan Jeremić i Umetnički savet ULUS-a uključujući i radne grupe ULUS-a za unapređenje profesionalnog i radnog statusa umetnika. Izložbu prati debatni, radionički i izvođački program u kojem učestvuju Babi Badalov, Mike Watson, Katja Praznik, Vito Vojnits-Purcsár, Dragan Đorđević i drugi.

Prošlogodišnja izložba u atmosferi protesta

Prošlogodišnja izložba pod naslovom „NEĆU MOŽE, HOĆU MORA!“ bila je otvorena 15. oktobra i odigrala se praktično u jeku pandemijske krize. Njeno tematsko područje je obuhvatilo pitanja položaja i statusa samostalnih umetnika u Srbiji sa fokusom na profesionalni umetnički status.

Nekoliko dana nakon otvaranja izložbe „NEĆU MOŽE, HOĆU MORA!“, ispred Umetničkog paviljona “Cvijeta Zuzorić” se desio protestni skup na kojem su se okupili članovi i članice Udruženja likovnih umetnika Srbije i Nezavisne kulturne scene Srbije, a nisu izostale ni reakcije šire javnosti. Taj skup je osudio čin destrukcije u kojem je petnaest maskiranih osoba uletelo u Galeriju Stara Kapetanija u Zemunu i potrgalo crteže umetničke grupe “Momci”.

Na prošlogodišnju izložbu pozvani su da učestvuju svi samostalni umetnici bez selekcije. Sa obzirom da cilj ULUS-a jeste u tome da pokuša da se odupre prepuštanju statusa samostalnih umetnika stihijskom odumiranju i da njegov okvir postavi na noge, pitanje političke autonomije ovoga statusa se pojavljuje i dalje kao krucijalno.

Zbog toga, ovogodišnja izložba “Antinomije autonomije” cilja na pitanje ekskluziviteta statusa likovnih (i drugih) umetnika u odnosu na ostale vrste rada, i funkcionalnost zahteva za autonomnim statusom umetnosti u aktuelnim borbama za regulisanje uslova rada u ovoj oblasti. Izložba nije ograničena na umetnike u statusu samostalnih, nego i na one drugih radnih statusa koji problemski tematizuju polje umetničkog rada i autonomije umetnosti.

Istorija autonomnog umetnika

Istorijski gledano, autonomizacija umetničke sfere se odigrala s nastankom modernog građanskog društva i njegovih institucija. Kroz svoje razne revizionističke projekte iliberalni poredak kapitalocena pokušava da razori liberalne i socijalističke vrednosti među kojima se nalazi i status samostalnog umetnika sa svojim pripadajućim autonomnim okvirom. Na potpuno drugačiji način, istorijske avangarde su ciljale na to da ukinu autonomiju umetničke oblasti i da umetnost stope sa životom i radom avangardnih političkih partija.

Za razliku od zahteva istorijskih avangardi za ukidanjem estetske sfere kao autonomne sfere, Teodor Adorno regeneriše kritički potencijal autonomije umetnosti, iako mu je bilo jasno da je reč o kategoriji buržoaskog društva. Adorno pak piše o neprekidnoj protivurečnosti autonomije umetnosti i društva i o nemogućnosti zasnivanja neprotivurečne istorije umetnosti.

Autonomija umetnosti zvuči kao mastodont u današnjem vremenu korpo-privatizacije, slavljenja fiktivne vrednosti pojedinih art brendova a obezvređivanja konkretnog umetničkog rada. Autonomija se podređuje isključivosti po pitanju tržišne i finansijske orijentacije proizvođača umetnosti u okvirima kreativnih industrija. Sa druge strane, izvestan broj umetnika i umetnica i dalje veruje u autonomiju umetnosti ili barem u autonomiju svoga umetničkog statusa u društvu.

Umetnost je za pluralizam odgovora

Ovogodišnja kolektivna izložba u kojoj autonomna umetnička dela mogu da izgube svoju umetničku autonomiju u kolektivnom činu autonomne politike, cilja da putem umetničkih sredstava ponudi pluralizam odgovora o tome koja i kakva je autonomija umetnosti moguća danas. Na koji način utiču tekuće protivurečnost umetničkog rada i drugih polja rada na brisanje različitih autonomija. Kakva nam je autonomija umetnost potrebna i da li je uopšte ostvariva?

Održavanje izložbe podržano je sredstvima Ministartva kulture i informisanja Republike Srbije i Sekretarijata za kulturu Grada Beograda, dok su govorni programi podržani od strane Goethe Instituta i Fonda za otvoreno društvo. ULUS se zahvaljuje Kolekciji Marinko Sudac, Kolekciji ETJ i Kolekciji Tomislava Todorovića na ustupanju radova Borisa Demura i Jusufa Hadžifejzovića.

Izložba je otvorena do 14. oktobra 2021. godine, a radno vreme Umetničkog paviljona „Cvijeta Zuzorić“ je svakog dana sem ponedeljka od 13-20h.

Izvor ULUS
Fotografija Unsplash