Požega: tekstilna industrija i niži troškovi poslovanja
Prema listi razvijenosti regiona i lokalnih samouprava za 2013. godinu, Požega se nalazi u grupi od 35 lokalnih samouprava čiji je bruto domaći proizvod od 80 do 100 odsto republičkog proseka. Ova opština ima oko 30.000 stanovnika (popis 2011). Požega je 2007. godine usvojila Program razvoja opštine za period 2007-2025. u kome su definisane osnovne smernice budućeg razvoja ali ne i akcioni planovi. Lokalna samouprava Požege je u Programu razvoja definisala petnaest prioriteta, među kojima su i razvoj lokalne privrede, obrazovanje, kultura, mladi i slobodno vreme.
Pružanje podrške za razvoj preduzetništva
Glavne smernice za razvoj lokalne privrede su pružanje podrške preduzetništvu i unapređenje klime za započinjanje poslova, stvaranje pozitivnog odnosa prema stvaralaštvu i inovacijama pogotovo kada su mladi u pitanju. Da bi lokalna privreda postala stabilna, jaka, tržišno i izvozno orijentisana neophodno je donošenje i sprovođenje Strategije razvoja privrede, podsticanje proizvodno i izvozno orijentisanih privrednih subjekata, aktiviranje udruženja privrednika, uzajamno povezivanje u cilju zajedničkog nastupa na tržištu i promovisanje lokalnih proizvoda.
U pogledu potreba mladih i načina na koji provode slobodno vreme, prepoznato je nekoliko problema od kojih su najvažniji nepostojanje akcionog plana za mlade i ekonomski problemi mladih koji se pre svega odnose na nezaposlenost. Stoga strategija rešavanja ekonomskih problema mladih uključuje osnivanje omladinskih zadruga, stimulisanje zapošljavanja mladih kroz unapređenje saradnje lokalne samouprave i poslovnog sektora ali i mnogobrojne mere za podsticanje njihovog osamostaljivanja. Da bi se rešio problem nepostojanja kulturnih sadržaja, predloženo je organizovanje manifestacija za mlade, pružanje stalne finansijske podrške omladinskim projektima, animiranje i podizanje nivoa svesti kod mladih o kulturnom životu.
Kultura samo za grad
U Programu razvoja opštine Požega, stanje u kulturi se ocenjuje kao delimično zadovoljavajuće. Iako postoji mreža osnovnih institucija kulture poput Narodne biblioteke, Kulturnog centra i Gradske galerije, opština se suočava sa brojnim problemima – nedostatkom plana kulturnog razvoja, neadekvatnim korišćenjem postojeće kulturne baštine, nedostatkom svesti o očuvanju etno-muzikološke tradicije, nedovoljnom zainteresovanošću građana za kulturu, nedovoljnom promocijom kulture, neadekvatnim angažovanjem stručnog kadra u institucijama kulture, neadekvatno iskorišćenim ljudskim resursima (prevashodno se misli na slobodne umetnike), nedostatkom saradnje među institucijama, nedostatkom finansijskih sredstava, nepostojanjem tradicionalnih opštinskih kulturnih manifestacija i nepostojanjem ustanova kulture na području okolnih sela.
Da bi se ostvario jedan od opštih ciljeva Programa razvoja opštine, tj. bogat kulturni život uz aktivno učešće građana, i iskoristili potencijali kreativnog sektora (veliki broj kulturnih stvaralaca – bendova, pisaca, slikara i bogatstvo kulturne baštine) neophodno je izgraditi svest o značaju kulture (kroz povećanje dostupnosti kulturnih sadržaja, unapređenje kulturnih sadržaja organizovanjem kampova kulture, radionica, tribina, pozorišnih predstava), konstantno osmišljavati i dugoročno planirati kulturne sadržaje, raditi na podizanju opšteg nivoa kulture (doneti, realizovati i unaprediti programe opštinske tradicionalne manifestacije), obezbeđivati stalni priliv finansijskih sredstava (kroz povećanje budžetskih sredstava, donatorstvo i mecenstvo, trajnu saradnju sa privrednim sektorom).
Planovi za razvoj kulture su ambiciozni
U Programu razvoja opštine su grubo naznačene i strategija unapređenja institucija kulture, strategija razvoja seoskog turizma kroz oživljavanje običaja i zanata i promovisanje kulturne baštine, i strategija unapređenja kulturne ponude kroz animaciju publike, korišćenje kulturne baštine, obnavljanje spomenika kulture, izgradnju etno-eko sela, proširenje obima vanstandardnih usluga biblioteke, razvijanje amaterizma, organizovanje manifestacija, osnivanje stalnih manifestacija, institucionalno angažovanje značajnih kulturnih stvaralaca, uspostavljanje raznovrsne međuopštinske kulturne razmene i saradnje.
Od značajnih organizacija iz privatnog sektora u Požegi deluje UG Forca, koja je u poslednjih petnaestak godina pokrenula niz značajnih inicijativa i približila koncept kreativnih industrija pre svega samim subjektima u tom sektoru, ne samo u Požegi, već i širom jugozapadne Srbije. Forca je organizovala i obuke u kreativnom sektoru, kao i obuke za preduzetništvo, a takođe je izvodila složene produkcije u muzičkoj industriji (festival Bosa Noga, Centrala 2010-2012, Jelen Top 10, 2012.) i pokrenula prvi neprofitni internet radio u jugozapadnoj Srbiji – Radio Centrala. Na inicijativu ove neprofitne organizacije mapirani su i prostori za javnu umetnost i dati predlozi sa intervenciju u užem gradskom jezgru, urađen je prvi mural u gradu i konstruisana letnja scena. Grupa umetnika okupljena oko inicijative Umetnost u prolazu pokušava da napuštene i manje atraktivne gradske celine oživi umetnošću, uglavnom aktivistički orijentisanom. Gradski kulturni centar sa galerijom je u poslednjih nekoliko godina prepoznatljiv na kulturnoj mapi Srbije po dobrim programima kulturne produkcije i kulturne animacije. Od značajnih manifestacija izdvajamo Međunarodni studentski filmski kamp i filmske radionice Interakcija, u organizaciji Nezavisnog filmskog centra Filmart.
Požega je izrazito poljoprivredna opština (gotovo 60 odsto lokalne privrede namenjene izvozu), ali značajan potencijal lokalne ekonomije beleži se i u metalskim delatnostima, a u kreativnim industrijama industrijskog tipa – u proizvodnji tekstila i tekstilnih proizvoda, koji ima udeo od oko 5 odsto u izvozu iz ove lokalne zajednice (2 miliona dolara po podacima iz 2011). Neznatan izvoz detektuje se i u grafičkoj industriji. Požega, inače, ima pozitivan bilans spoljnotrgovinske razmene i suficit od oko 11 miliona dolara godišnje. Obim spoljnotrgovinske razmene je, prema podacima lokalne samouprave, 46 miliona američkih dolara.
Tekstilna, grafička i druga kreativna industrija
U modnoj industriji izdvaja se privredno društvo Ramax, porodično preduzeće osnovano 1951. godine, koji je prisutno na tržištu zapadne Srbije i u Beogradu. Preduzeće ima svoj zaštićen žig i prepoznatljiv je brend muške, ženske i dečje konfekcije.
Prednost Požege u odnosu na ostale susedne i gradove slične veličine je u manjim troškovima poslovanja. Prema NALED kalkulatoru, podaci iz 2011, poslovanje grafičkog dizajn studija u Požegi je isplativije u fiksnim troškovima (komunalne takse i porezi) nego u Arilju (15 posto skuplje) i Kosjeriću (31 posto skuplje), a u odnosu na susedno Užice troškovi su niži gotovo tri puta, najviše u porezu na imovinu. S obzirom na globalne komunikacije, čak bi se i užičkim dizajnerima i grafičarima više isplatilo da posluju iz Požege, a da ne gube svoje postojeće klijente. S obzirom na ovu konkurentsku prednost, lokalna samouprava Požege bi mogla da privlači kreativni sektor iz okruženja i sem nižih troškova poslovanja ponudi i bolju infrastrukturu (npr. širokopojasni internet). Cilj ovakve strategije mogao bi da bude, osim u prihodovanju po osnovu poreza i taksi isplaćenih prema sedištu pravnog lica, i u razvoju lokalnog kreativnog sektora kroz zapošljavanje stanovništva i umrežavanje lokalne privrede, kojoj svakako nedostaje bolja promocija u vizuelnim i grafičkim komunikacijama. Uzimajući u obzir i lokalne kreativne inicijative ovakva poslovna politika bi bila i mera za usporavanje odliva intelektualnog i kreativnog kapitala iz ovog malog grada, pre svega mladih, koji odlaze na školovanje van Požege i retko se vraćaju u rodni grad.
M. Milojević / A. Đ.
Tekst je nastao u okviru medijskog dela projekta E761 Convergence uz sufinansiranje EU.
