Slavni bečki kompozitor klasicizma Volfgang Amadeus Mocart, proslavio se po mnogo čemu u istoriji umetnosti i muzike. Bio je najmlađi pijanista, violinista, počeo je da komponuje još kao dete, među prvima je pravio evropsku turneju kao muzičar… Mocart je, pored toga, bio poznat kao kompozitor sa savršenim sluhom i izuzetnim muzičkim pamćenjem.

Mocartov apsolutni sluh uzrokovao je kršenje zabrane izvođenja

Na turneji 1770. godine, mladi četrnaestogodišnji kompozitor i muzičar bio je u poseti Rimu. Prisustvovao je u Sikstinskoj kapeli misi sredom i tada prvi put čuo delo neverovatne muzičke lepote. Delo je izvođeno samo u Sikstinskoj kapeli, stvaralo je neobičnu mističnu atmosferu tokom slušanja, svedočili su brojni vernici. Notni zapis je strogo čuvan i izvođenje je bilo zabranjeno van najpoznatije kapele Vatikana.

Mocart je ovu kompoziciju čuo samo jednom i onda je otišao u svoju sobu i na osnovu izvanredne muzičke memorije zapisao celo delo prema sluhu. U petak se vratio i ponovo čuo delo, kada je izvršio manje ispravke, tada je i kapelmajstor primetio da je napravljena kopija čuvenog dela. Na iznenađenje starešine hrama, Mocart i on su utvrdili da je delo verno kopirano i da su potrebne samo sitne korekcije. Do tada nije zabeleženo da neko može da prekopira jedno složeno polifono delo samo na osnovu slušanja!

Reč je bilo o delu Miserere mei, Deus (Gospode pomiluj). Delo je napisao ranobarokni rimski kompozitor Gregorio Alegri oko 1638. godine. Delo je neobično zato što je napisano za dva hora i solistu.

Mocart je raširio Alegrijevo delo

Za neobičan slučaj zainteresovao se i papa Klement XIV koji je posle tri meseca pozvao Mocarta i njegovog oca na audijenciju i tom prilikom odlikovao mladog Volfganga Ordenom reda zlatne mamuze, za izuzetan muzički genije.

Mocart je delo prepisao i umnožio u nekoliko kopija. Jedan primerak uručio je u nastavku turneje u Londonu čuvenom muzičkom istoričaru i kompozitoru Čarlsu Barniju, koji je dao da se notni zapis umnoži i napravio je prvo izdanje notnog zapisa 1771.godine. Ipak, Mocart je uskratio ornamente u kompoziciji, pa je dao samo jednostavan notni zapis. Kasniji prepisivači su napravili i grešku ubacivanjem prepoznatljivog visokog C, koje izvorno nije bilo.

Delo Miserere mei nije bilo zaštićeno autorskim pravom, jer u to vreme autorsko pravo kao takvo još nije bilo uređeno i priznato na teritorijama Rima i italijanskih zemalja. Ipak, postojale su verzije privilegija i monopola, a to je značilo da vlasnik, najčešće crkva, dvor ili izdavač umetničkog dela ograničava njegovo korišćenje ili izvođenje.

U Britaniji je doduše prvi oblik zakona o autorskom pravu donet još 1710. godine u Aninom statutu (Statute of Anne / Copyright act), koji je izglasao Britanski parlament. On je regulisao autorsku zaštitu u javnoj upotrebi ali nije zadirao u privatni interes.

Volfgang Amadeus Mocart je ovim bio među prvim prekršiocima autorskog prava, protagonista u danas popularno nazvanoj pirateriji. Ipak, zahvaljujući njemu, publika širom Evrope je uživala u ovom izuzetnom delu. S obzirom da je eksploatacija autorskog prava osnov industrije, veliki klasičar je i na ovaj način podstakao razvoj muzičke industrije u Evropi.

Fotografija Unsplash